Sinds september 2020 wint Frisia Zout BV zout van onder de Waddenzee, voor de haven van Harlingen. De grote bodemdalingsschotel die daardoor ontstaat geeft aan de rand, in de haven van Harlingen, nog 2 cm bodemdaling.
In 2014 vroeg de vereniging Oud Harlingen de gemeenteraad om niet aan de zoutwinning mee te werken 'totdat onomstotelijk vaststaat dat die geen bedreiging kan vormen voor het monumentale Harlinger erfgoed.' Toen die brief geen effect had organiseerde de vereniging een bijeenkomst met particuliere huiseigenaren, rentmeesters van kerken en plaatselijke, provinciale en landelijke erfgoedorganisaties.
Dat overleg leidde tot de oprichting van de Stichting Bescherming Historisch Harlingen. Doel van de nieuwe stichting is alle soorten schade te voorkomen: materiële schade aan panden, maar ook emotionele en psychische schade, bedrijfsschade én imagoschade aan Harlingen als monumentenstad.
Tientallen vragen werden dinsdagavond afgevuurd tijdens de informatieavond over zoutwinning. Dirkjan Krijnders van Antea presenteerde resultaten van de metingen in de ondergrond van Harlingen. Van bodemdaling door zoutwinning is zoals voorspeld nog geen spoor, en toch gebeurt er van alles onder onze voeten. De meetapparatuur registreert onder meer eb en vloed en waarschijnlijk ook seizoensinvloeden in de bodem. Maar wat gebeurde er 9 oktober toch in de Fabrieksstraat? Op www.pilotharlingen.nl is daarover meer te lezen.
Directeur Hendriks lichtte toe dat Frisia heeft gekozen om te investeren in het voorkómen van schade. Vandaar ook de samenwerking binnen de Pilot Harlingen. Eventuele schade zal het bedrijf vergoeden. Basis daarvoor wordt een toetsingskader gebaseerd op omgekeerde bewijslast.
Frisia Zout hoopt medio december te gaan boren om een tweede zoutcaverne te kunnen vormen. Die zou dan in de lente in productie kunnen komen. Dat werd dinsdagavond duidelijk tijdens een informatiebijeenkomst van de Pilot Harlingen in Milûk. Door optimale situering van de cavernes verwacht het bedrijf dat de bodemdalingskom uiteindelijk iets noordelijker van de stad komt te liggen dan eerder gedacht. Frisia gaat met het Wetterskip in overleg over de verzakking van de zeedijk, die dat met zich meebrengt.
Twee punten bleven boven de markt hangen: het ontbreken van een schadefonds en de schades in Wijnaldum. Wat het fonds betreft wil de Stichting Behoud Historisch Harlingen dat alle Nederlandse mijnbouwbedrijven vanuit hun huidige opbrengsten samen een schadepot vullen. Over de Wijnaldumer schades stelde Frisia dat die niet te linken zijn aan zoutwinning.
De gemeente Harlingen wil een stukje winst van Frisia Zout, meldde de Harlinger Courant vrijdag. B&W schreven in een brief onder meer: "Met een omgevingsfonds kan Frisia invulling geven aan zijn verantwoordelijkheid ten aanzien van de maatschappij."
De vraag past in een bredere landelijke trend. Eind 2023 publiceerde het ministerie van EZK al een onderzoeksrapport met 7 modellen om opbrengsten van mijnbouwactiviteiten meer te laten landen in de lokale omgeving waar de mijnbouw plaatsvindt. Zo stort zoutwinner Nobian bij de winning bij Haaksbergen € 1,67 per gewonnen ton zout in een omgevingsfonds. Ook voor eventuele gaswinning bij Ternaard ligt jaarlijks 6 miljoen klaar. In Harlingen kan het geld volgens B&W bijvoorbeeld besteed worden aan het verbeteren van het Aanvullend Meetnet, voorlichting over de zoutwinning of natuurprojecten.